گفتاری درباره تندیس، تقدیرنامه، دکوراسیون

 

خوانندگان و مخاطبان این مطلب همگی تعاریف روابط عمومی را به خوبی می‌دانند، بنابراین نیازی به بازگویی کارکردها و اهداف نهاد روابط عمومی نیست. از سوی دیگر گیرایی و قدرت نفوذ و جذب ابزارهای هنری هم بر هیچکس پوشیده نیست، هنر در فطرت آدمی جای می گیرد بنابراین تاثیر روش های هنری پایدارتر و ماندگارتر هست. اگر بنیادی ترین کارکرد روابط عمومی را تلاش برای برقراری ارتباط دو سویه بدانیم هنر بستر مستعدی برای پی ریزی یک پیوند مستحکم است.
اگر از نظریه «هنر برای هنر»که جامعیت ندارد بگذریم رسالت همه هنرها، انتقال پیام و مفاهیم به مخاطبان است، براین پایه در قرن بیستم شاخه ای از هنر صرفا باهدف برقراری ارتباط تصویری با عنوان گرافیک تعریف شده است و جایگاهی برای آموزش آکادمیک آن در دانشگاه ها، آموزشگاه ها مشخص شده است. بررسی روابط عمومی در سپهر هنر فرصتی جداگانه و فضایی گسترده تر از این مقاله نیاز دارد. چراکه ظرفیت بهره مندی از هنر در روابط عمومی بسیار گسترده است و همه روش های هنری در انتقال مفاهیم را دربرمی گیرد.

به کارگیری هنر ارتباط تصویری و عکاسی در انتشار نشریه و منابع مکتوب، بهره مندی از امکانات تئاتر، هنر هفتم یعنی سینما و رسانه ی تصویری فراگیری چون تلویزیون، استفاده از روش های تصویری در فضاهای دو بعدی همچون پوسترها و بیلبوردهای گرافیکی، طراحی صفحات وب در فضای اینترنت، طراحی چندرسانه ای  در قالب ارایه لوح های فشرده ، امکانات سه بعدی مجازی مانند پویانمایی ها (انیمیشن ) و دستمایه های سه بعدی حقیقی همچون تندیس، لوح تقدیر و دکوراسیون مراسم ها همگی دامنه گسترده روابط عمومی در بستر شیوه های هنری هستند. با این مقاله به پشت صحنه یک مراسم رسمی گام می گذاریم و نگاهی به جنبه های گوناگون تندیس ، لوح تقدیر و دکوراسیون مراسم ها می‌اندازیم.

 

 

تندیس Statue

 

تندیسگری یا مجسمه سازی یکی از هنرهای کهن و برجسته آدمی است. برای تعریف تندیس ابتدا باید حجم را تعریف کرد. حجم شکلی سه بعدی است که کمیتی از فضا را اشغال می کند و تندیس آفرینش یک حجم بیانگر است بنابراین هر حجمی تندیس نیست مگر آنکه مفهومی را در برداشته باشد. در یک دسته بندی ساده تندیس ها از دید اندازه به دو گروه تندیس و تندیسک (تندیس کوچک) بخش می شوند. تندیس ها یا همان مجسمه ها عموما بزرگتر از اندازه واقعی و انسانی ساخته می شوند تا شاید مفهومی که دربردارند برجسته تر و نمایان تر شود، از سویی مجسمه ها به عنوان مولفه ای از محیط شهری متناسب با مختصات فضا، ابعاد بزرگتری از اندازه واقعی پیدا می کنند. اما تندیس های کوچک (تندیسک) برمبنای کارکردشان در اندازه های کوچک طراحی و ساخته می شوند.

 

تندیسک Statuette 

آنچه امروزه در عرف رایج، تندیس خوانده می شود از دید فنی و آکادمیک تندیس های کوچک یا همان تندیسک ها هستند. تندیسک به مجسمه هایی گفته می شود که آنقدر کوچک و کم وزن هستند که به راحتی یک انسان بتواند آنها را بردارد ۹و با خود جابه جا کند. ارتفاع تندیس ها معمولا بین ۲۵ تا ۴۰ سانتیمتر است و پهنای متداول آنها بین ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر است بنابراین تندیس ها به طور معمول حالتی عمودی دارند. پیکره های بزرگ هیچکدام از این محدودیت های تندیس های کوچک را ندارند.

فلسفه و کارکرد

تندیس های کوچک هم همچون پیکره های بزرگ، پیشینه در گذشته های دور تاریخ آدمی دارند و تنها به تناسب فلسفه پیدایش و کارکردشان در اندازه های کوچک تر آفریده شده اند. برپایه آثار به دست آمده، نخستین تندیس های کوچک فلسفه آیینی و مذهبی داشته اند به گونه ای که گاه به شکل یک بُت یا نماد یک الهه پدیدار شده اند. آفرینش یک مجسمه کوچک به عنوان یک عروسک برای بازی کودکان از کارکردهای سنتی و کهن تندیس های کوچک است و گاهی تندیس های کوچک به عنوان ماکت موجودات یا آدمک نقش مهره های یک بازی مثل شطرنج را برعهده گرفته اند . تندیس های کوچکی که امروز در عرف رایج به عنوان تندیس شناخته می شوند برای یادآوری و گرامی داشت یک رویداد تاریخی یا به عنوان یادبود یک آیین بزرگداشت، همایش و یا نشان برتر یک جشنواره ساخته می شوند. در مورد اخیر گاه یک تندیسک چنان اعتباری می یابد که نماد شاخص هویت یک جشنواره می شود. این کارکرد فرهنگی تندیس های کوچک است، امروزه تندیسک ها کارکرد تجاری هم یافته اند ،گسترش فضای رقابت، پیشرفت فناوری و گسترش زمینه های ارتباط با مخاطبین، روز به روز اهمیت روش های هنری در تبلیغ کالا را افزایش می دهد. در این راستا گاه نام واره (لوگو تایپ) ، نشان (آرم) یا نماد و زمینه فعالیت مؤسسه یا نهاد به شکل یک تندیس کوچک نمایان می شود و گاه کالا و محصول شرکت در قالب یک تندیسک رخ نمایی می کند و بدین ترتیب یک تندیس در تزیینات یک فضا جایگاهی برای یک تبلیغ تجاری تعریف می کند. در ایران برخلاف بسیاری از سرزمین های دیگر هیچگاه بت پرستی رواج نداشته است، آثار حجمی کوچک که از دوره های مختلف فلات ایران به دست آمده اند بیشتر کاربرد ظرف، جنگ افزار، وسایل سوارکاری، لوازم آرایش، قطعات نذری و .. را داشته اند و به نظر می رسد تندیسک تنها در دوره معاصر ایران با همان کارکردهای فرهنگی و تجاری شناخته می شود.

سبک های طراحی تندیس

از دید سبک هنری، تندیسک ها همچون پیکره های بزرگ در قالب سبک های مختلف هنری ساخته می شوند، از این رو تندیس های کوچک گاه واقع گرا هستند گاه صورتی انتزاعی دارند. اما بیشتر آنها بصورت نمادگرا مفاهیم را بیان می کنند، گاهی هم در طراحی از ترکیب مؤلفه های واقع گرا، نمادین و انتزاعی بهره گرفته می شود. تندیسک هایی که پیکره یک موجود را به نمایش می گذارند گاه تمام قد ساخته می شوند و گاه به صورت یک سردیس یا نیم تنه رخ نمایی می کنند. دسته ای از تندیسک ها بصورت همه جانبی طراحی می شوند یعنی مؤلفه اصلی آنها وجود مستقلی در فضا دارد، اما در گروه دیگری از تندیسک ها عنصر اصلی به صورت نقش برجسته یا حک شده بر یک زمینه به نمایش درمی آید. گاهی به جای مؤلفه های تصویری، نوشتار عنصر اصلی یک تندیس می شود. گاه عناصر تصویری و نوشتاری باهم در ترکیب تندیس جای می گیرند.

روش های اجرایی(تکنیک ها)

در ساخت تندیس و پیکره به طورکلی ۳روش اجرایی وجوددارد:

الف)کنده کاری(حجاری.) در این روش پیکره تراش کار خود را با توده ای از ماده ی جامد مثل سنگ یا چوب آغاز می کند و در روند کاستن از آن توده به شکل مورد نظرش می رسد.

ب)شکل دهی.در این روش با افزودن و شکل دادن به ماده حجم کلی مورد نظر به دست می آید. انواع مواد حجم پذیر چون موم، گچ، گِل و… را می توان در این روش به کار گرفت.

پ)جفت کاری. در این روش هنرمند اجزا تندیس را جداگانه می سازد و گاه قطعات پیش ساخته یا اشیای یافته و آماده را به کمک جوش کاری، لحیم کاری، پرچ کردن، میخ کردن، چسبانیدن، و غیره به هم پیوند می دهد تا شکل نهایی کامل شود. بنابراین تندیس با این روش لزوما از یک ماده همگن ساخته نمی شود.

تندیسهای ساخته شده به روشهای شکل‌دهی و جفتکاری را میتوان با اسلوب قالب گیری و ریختهگری به آثار مقاوم و ماندنی بدل کرد.

درساخت تندیس های کوچک هر سه روش به کار می آید اما اغلب از روش سوم یعنی جفت کاری بهره گرفته می شود. دلیل اصلی آن لزوم تکرار تندیسک ها است که به جز در موارد استثنایی تندیس های کوچک به صورت تک ساخته نمی شوند، به همین دلیل اگر تندیسک ها به صورت یک تکه هم ساخته شوند، از شکل اصلی یک قالب تهیه می شود و بوسیله ریخته گری و قالب گیری تکرار می شود.
البته پیشرفت فناوری و ابداع ابزارهای نوین بسیاری از محدودیت ها را از بین برده است. به عنوان نمونه هنرمند می تواند با استفاده از دستگاه پانتوگراف بوسیله روش کنده کاری یکبار تندیسی بیافریند و تکرار آن را به دستگاه بسپارد، اصول کار پانتوگراف همان است که در کلید سازی برای ساخت یک کلید از روی یک کلید دیگر به کار گرفته می شود. یا اینکه از ابتدا طرح در یک نرم افزار به صورت سه بعدی طراحی می شود و یک دستگاه ِ CNC تراش سه محور، شکل مورد نظر را به وجود می آورد و به هر تعداد امکان تکرار آن را دارد.
با توجه به فلسفه ساخت تندیسک ها و سبک های اجرایی آنها می توان گفت ساخت تندیس های کوچک از سپهر هنر مجسمه سازی فراتر رفته است و در اغلب موارد تندیسک حاصل بهره گیری از دست کم سه زمینه هنری یعنی مجسمه سازی، ارتباط تصویری(گرافیک) و طراحی صنعتی است. در مرحله طراحی لزوم ارتباط تصویری با مخاطب در فضای فرهنگی یا تجاری اهمیت طراحی گرافیک تندیس های کوچک را برجسته می کند. طراحی مبتنی بر کارایی در ساخت تندیسک اهمیت فراوان دارد که در حوزه طراحی صنعتی تعریف می شود اما در مرحله اجرا مجسمه سازی و طراحی صنعتی نقش تعیین کننده ای را پیدا می کنند. در فضای تندیس های برخاسته از فرهنگ ایرانی جدای از طراحی،در مرحله اجرا از هنرهای سنتی از قلم زنی، منبت تا مرصع و جواهرنشانی جایگاه پیدا می کنند.

مواد اولیه

دامنه گسترده ای از مواد اولیه در ساخت تندیس به کار می آید. از گروه فلزات بیشتر از برنج، برنز، مس، استیل و در مواردی طلا، نقره فولاد و آلومینیوم استفاده می شود، موادی چون چوب، سنگ، شیشه های کریستالی، سفال، سرامیک، گچ، مواد پلیمری و پلکسی گلاس در ساخت تندیس ها به کار می آیند. گزینش مواد اولیه تابع نوع طراحی، برآورد هزینه، برآیند سلیقه هنرمند و درخواست سفارش دهنده، اصول ساخت تندیس وتناسب با محتوای موضوعی تندیس.. است. یکی از شاخص ترین ویژگی های تندیسک ها جلوه گری و رخ نمایی آنها است، به همین دلیل در ساختار آنها از موادی بهره گرفته می شود که بازتاب گیرا و جذابی داشته باشند روکش های طلا ونقره که با آب کاری روی قطعات می نشینند، کاربرد مواد شفاف و براق چون کریستال ، پلکسی گلاس جلای چشم نوازی به تندیس ها می بخشد. گاهی نفیس بودن و ارزش مادی تندیس هم مورد توجه قرار می گیرد در این حالت به کاربردن مواد گرانقیمت چون طلا و مرصع کاری با گوهرها زینتی و سنگ های گران بها با هدف بالابردن ارزش مادی اثر انجام می شود.

 

لوح تقدیر یا تقدیرنامه certificate award

 

بزرگداشت یک شخصیت یا یک رویداد افتخارآفرین نیازمند یک سند فاخر و ارزنده برای ثبت در حافظه اجتماع و تاریخ است. مدال ها و نشان ها از گذشته های دور تاکنون به عنوان ابزار ثبت افتخار قهرمانان به کار میرود. نقش برجسته های تصویری و گزارش های نگارش یافته بر لوح های بزرگ هم رسالت ثبت رویدادهای تاریخی را داشته اند. امروزه از این ابزارها با همان فلسفه ی کاربردی بهره گیری می شود اما به کارگیری لوح تقدیر یا سپاس نامه ، برای سپاس و بزرگداشت از شخصیت ها متداول تر و مرسوم تر است. سپاس نامه به طور معمول در یک آیین بزرگداشت اعطا می شود بنابراین کارکرد یادبود آن مراسم را هم داراست. گاهی یک مدرک تحصیلی یا حرفه ای به صورت یک لوح ارزشمند و زیبا ارایه میشود تا بستر مناسبی برای نمود ارزش و اعتبار آن مدرک فراهم شود.

اجزای سپاس نامه

سپاسنامه شامل یک نوشتار زیبا روی یک زمینه مناسب است که اعتبار آن با مهر و امضای یک شخصیت حقیقی یا حقوقی یا یک نهاد با صلاحیت تایید میشود. درونمایه نوشتار سپاسگذاری و گرامیداشت یک کار افتخارآفرین یا تایید به‌دست آوردن یک جایگاه ارزشمند است.

انواع سپاس نامه

سپاس نامه ها از نظر قالب ارایه به سه دسته دیوارکوب، کتابی و رومیزی تقسیم میشوند اما یک طراحی خلاقه سپاس نامه ای با دو کارکرد رومیزی و کتابی را پدید می آورد. ساده ترین و ابتدایی ترین گونه سپاس نامه بر پایه نگارش نوشتار روی یک برگ کاغذی است حاشیه این برگه های کاغذ معمولا به صورت چاپی و آماده با هنر تذهیب آراسته شده است. این برگه ها عموما داخل قاب های خاتم قرار میگیرند. لوح های تقدیر کتابی با جلد گالینگور در سال های اخیر رواج یافته است. نگاه هنری مبتنی بر شاخص های فرهنگ ایرانی دستاوردهای منحصر به فردی به نام سپاس نامه های هنری پدید آورده است. خلاقیت در طراحی تزیینی و طراحی فنی، بهره گیری از تکنیک های گوناگون اجرایی و به کارگیری ابزارهای پیشرفته و مواد اولیه متنوع به آفرینش دستاوردی می انجامد که جدای از یک لوح تقدیر، ارزش یک اثر هنری را هم دربردارد.

روش های اجرایی(تکنیک ها)

دسته اول و دوم قالب های رایج و شناخته شده ای از سپاس نامه را دربرمی گیرند بنابراین شیوه اجرایی و مواد مصرفی آنها چندان خاص و ناشناخته نیست از این رو آنچه در پی می آید به لوح های تقدیر هنری اختصاص دارد. به طورکلی این دسته از سپاس نامه های نقشستان در فضای هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران ارزیابی میشوند یعنی هم در طراحی تزیینی برگرفته از هنرایرانی هستند و هم دراصول اجرای لوح ها از روش های متنوع سنتی و دستی بهره گیری میشود. اما طراحی کاربردی مبتنی بر اصول طراحی صنعتی و همچنین به کارگیری تجهیزات پیشرفته دست هنرمند را برای خلاقیت بیشتر باز میکند. برای ساخت بخش اصلی لوح معمولا از دو روش حک روی فلز برنج یا چاپ سیلک روی کاغذهای تزیینی کهنه نما بهره گیری میشود. بسته به قالب طراحی لوح از تکنیک های منبت و خراطی چوب تا ترمه بافی ، مرصع و جواهرنشانی و .. استفاده میشود.
گاهی برخی از اجزا سپاس نامه یک مرحله پتینه کاری (کهنه نمایی) هم دارند.

مواد اولیه

از گروه فلزات بیشتر از برنج، برنز، مس، استیل و در مواردی طلا، نقره استفاده می‌شود، موادی چون چوب، سنگ، شیشه های کریستالی، سفال، سرامیک، مواد پلیمری و پلکسی گلاس در ساخت لوح های تقدیر به کار می‌آیند. گزینش مواد اولیه تابع نوع طراحی، برآورد هزینه، برآیند سلیقه هنرمند و درخواست سفارش دهنده و.. است. گاهی نفیس بودن و ارزش مادی سپاس نامه هم مورد توجه قرار میگیرد در این حالت به کاربردن مواد گران‌قیمت چون طلا و مرصع کاری با گوهرهای زینتی و سنگ های گرانبها با هدف بالابردن ارزش مادی اثر انجام می‌شود.

 

 

دکوراسیون Decoration 

 

آفرینش یک دکوراسیون زیبا از طراحی فضا و لوازم آغاز می‌شود و به ساخت دکور، چیدمان و نورپردازی می‌انجامد. طراح دکوراسیون برپایه اصول تخصصی، دانش زیبایی شناسی و با بهره گیری از نبوغ و خلاقیت به آفرینش یک طرح می‌پردازد. طراح تلاش می‌کند در طراحی، خواسته ها و نیازهای سفارش دهنده را برآورده کند و متناسب با کارکرد فضا طراحی کند. بنابراین گستره دانش و توان یک طراح دکوراسیون رشته های گوناگون و گسترده ای را در‌ بر‌ می‌گیرد. زیبایی شناسی، جامعه شناسی، مطالعات فرهنگ، تاریخ، روان شناسی، محیط زیست ، معماری، طراحی صنعتی، ارگونومی و… همگی در این گستره ارزیابی می‌شوند. پس از آماده شدن طرح، مواد اولیه متناسب برگزیده می‌شود و از تکنیک های مختلف برای اجرای طرح بهره گرفته می‌شود.

انواع دکوراسیون

بر پایه کارکرد فضا، دکوراسیون آن تعریف می‌شود بنابراین دکوراسیون در یک تقسیم بندی کلی بر پایه کارکرد به شاخه هایی چون تجاری، اداری، خانگی، نمایش، سینمایی، تلویزیونی، نمایشگاهی و… دسته بندی می‌شود. ساخت دکوراسیون هریک از این فضاها طیف گسترده ای از تخصص ها و حرفه ها را در بر می‌گیرد. دکوراسیون بر مبنای طول مدت به کارگیری به دو شاخه دائم و موقت تقسیم میشود. فضاهای تجاری ، اداری و خانگی در دسته دائم قرار می‌گیرند و دکوراسیون مراسم رسمی، غرفه های نمایشگاهی، دکور نمایش ها، برنامه های تلویزیونی و فیلم های سینمایی که در یک بازه زمانی محدود به کار گرفته می‌شوند در دسته موقت جای می‌گیرند.

ویژگی های دکورهای موقت

فضای فعالیت روابط عمومی بیشتر دکورهای موقت را در بر میگیرد. بازه زمانی کوتاه برای طراحی و اجرا، ضرورت جلوه‌گری و رخ نمایی در یک فضای نسبتا محدود و.. از ویژگی های شاخص گروه دکوراسیون های موقت است. نورپردازی در این گروه از دکوراسیون نقشی ویژه دارد از همین رو در دکورهای سینمایی، تلویزیونی و نمایش یک مسئول متخصص برای آن تعیین می شود. نورپردازی نمایشگاهی هم تاثیر بسیاری در جذب مخاطبان و تاکید روی مولفه های موضوعی و محصولات دارد. اما در نورپردازی دکور مراسم رسمی گذشته از تمام مؤلفه ها یک نکته درخور توجه است که این نکته به عنوان فوت کوزه گری این فضا به شمار می رود و آن بحث نور مزاحم است. نور مزاحم همان روشنایی نورافکن های تصویربرداری است، که اگر درنظر گرفته نشود یک نور شدید حساب نشده تمام فضا را به هم می‌زند. امروزه تصویربرداری مولفه جداناشدنی از مراسم است، بنابراین از ابتدا باید آن را درنظر گرفت. مولفه دیگر در طراحی دکور مراسم رسمی طراحی برپایه برنامه اجرایی مراسم است، به گونه ای که جای اشخاص حاضر در صحنه و ترتیب اجرای برنامه در دکور تعریف شود. طراحی متناسب با معماری سالن در فضای مراسم رسمی و دکورهای نمایش(تئاتر) اهمیت بسیاری دارد. چراکه امکانات سالن ها، طراحی معماری، ارتفاع صحنه، چیدمان صندلی های تماشگران و حاضران، موقعیت آنها نسبت به صحنه و فاصله آنها از دکور متفاوت است دکوراسیون صحنه یا مراسم باید به گونه ای تعریف شود که هرچه بیشتر برای تمام افراد حاضر در سالن در موقعیت های مختلف گویا و قابل درک باشد.

 

مسعود صادقی
عضوانجمن روابط عمومی ایران